Relacja z Letniej Szkoły Mikroskopii Optycznej 2014 dla Młodych Badaczy i początkujących amatorów

Gdy lato powoli dobiega końca, to dla Młodych Badaczy znak, że czas na kolejną Letniej Szkoły Mikroskopii Optycznej. Jednak w tym roku Delta Optical zorganizowała aż dwie edycje – w dniach 27-29 czerwca odbyła się specjalna LSMO dla profesjonalistów (Techniki mikroskopii optycznej w wizualizacji i analizie obrazu, zapraszamy do obejrzenia relacji: http://lsmo2014.deltaoptical.pl/), natomiast w ostatni weekend sierpnia (28-31 sierpnia) tradycyjnie zgromadziliśmy się wokół mikroskopów w gronie pasjonatów i Młodych Badaczy z opiekunami.

W czwartkowe popołudnie ośrodek Mazurski Raj koło Rucianego-Nidy przeżywał prawdziwe oblężenie. Na AstroShow i Letnią Szkołę Mikroskopii Optycznej zjechali pasjonaci nauki z całego kraju. Po rejestracji, pobraniu identyfikatorów, koszulek oraz upominków, zmęczeni podróżą uczestnicy udali się na odpoczynek do swoich pokoi, z których roztaczał się piękny widok na pobliskie jezioro Bełdany, nad którym położony jest ośrodek Mazurski Raj.



O godzinie 18.00 kierująca Delta Optical Pani Honorata Matosek, wspólnie z pracownikami firmy, przywitała Uczestników i oficjalnie ogłosiła kolejny zlot Delta Optical AstroShow i Letnią Szkołę Mikroskopii Optycznej otwartymi.



Koordynatorzy zlotu astronomicznego i szkoły mikroskopowej krótko przedstawili swoje programy oraz najistotniejsze szczegóły. Gdy zapytaliśmy osoby z sali o to, kto przyjechał kolejny raz na LSMO, ukazał się „las rąk”. Bardzo nas ucieszył fakt, że Młodym Badaczom i ich rodzinom nasza impreza tak bardzo przypadła do gustu.

Tego samego dnia, przy malowniczym zachodzie słońca, wszyscy zasiedli do wspólnej integracyjnej kolacji grillowej nad brzegiem jeziora Bełdany.



Po kolacji Młodzi Badacze udali się na łowy owadów nocnych, które obserwowaliśmy pod mikroskopami stereoskopowymi następnego dnia. Aby zwabić nocnych gości użyliśmy specjalnie do tego celu przygotowanej płachty oraz oświetlenia. Dla porządku próbki zostały dokładnie opisane imieniem Młodego Badacza, miejscem zbioru oraz datą zbioru. Żaden owad nie ucierpiał, gdyż chwytaliśmy je w specjalne pojemniki, obserwowaliśmy w Szalkach Petriego, a następnie okazy zostały wypuszczone. Ze względu na porę roku wieczór był chłodny, co odbiło się na aktywności owadów nocnych. Jednak eksperyment miał na celu pokazanie Młodym Badaczom, jak pracują badacze w terenie. Uczestnicy schwytali wiele ciekawych okazów, w tym motyle nocne.



W piątek po śniadaniu, o godzinie 10, rozpoczął się pokaz doświadczeń prowadzony przez znakomitego popularyzatora nauki - Wiktora Niedzickiego – twórcy znanego telewizyjnego programu „Laboratorium”. Był to prawdopodobnie jeden z najbardziej fascynujących pokazów, jakie odbyły się kiedykolwiek na AstroShow. Doświadczenia prezentowane przez Pana Wiktora w niesamowity sposób zahipnotyzowały uczestników zajęć.





W samo południe Młodzi Badacze zaprezentowali przywiezione przez siebie kolekcje próbek do obserwacji pod mikroskopem, a wśród nich np. zbiór monet, czy zielnik. Każdy opowiedział o swojej kolekcji, za co został nagrodzony, a następnie wyruszyliśmy na pieszą ekspedycję badawczą do pobliskiego lasu i nad wodę (jezioro Wesołek, znane też jako jezioro Oczko, a także jezioro Bełdany). Młodzi Badacze niezwykle uwielbiają ten punkt każdej Letniej Szkoły Mikroskopii Optycznej, gdyż wówczas mogą poczuć się jak prawdziwi odkrywcy, biolodzy i przyrodnicy. Posługiwaliśmy się akcesoriami pomocniczymi, takimi jak pojemniki do zbierania próbek, do których zostały zebrane ciekawe okazy: rośliny i ich fragmenty, małe bezkręgowce, próbki ciekawych kamieni. Probówki i pipety Pasteura pozwoliły pobrać próbki wody z różnych siedlisk i stanowisk, które następnie zostały dokładnie opisane przez Młodych Badaczy, aby zachować porządek przy późniejszych analizach mikroskopowych. Do obserwacji okazów bezpośrednio w terenie wykorzystaliśmy mobilne mikroskopy w wersjach akumulatorowych (umożliwiające pracę także bez konieczności podłączenia do sieci elektrycznej): mikroskopy biologiczne Delta Optical BioStage II oraz DO Genetic Pro Bino USB z kamerą, a także mikroskopy stereoskopowe DO NTX-3C. Przy wygodnym przenoszeniu mikroskopów w terenie idealnie sprawdziły się torby transportowe z paskami na ramię. Dzięki temu mogliśmy wyjść naprzeciw zniecierpliwionym i żądnym wiedzy Młodym Badaczom, gdyż w dowolnej chwili rozstawialiśmy mobilne laboratorium mikroskopowe i obserwowaliśmy okazy w ich środowisku naturalnym. Przed obiadem powróciliśmy do ośrodka.











Po zregenerowaniu zapasów energetycznych uszczuplonych podczas wyprawy badawczej, spotkaliśmy się w Pracowni Mikroskopowej, aby obserwować wcześniej zebrane próbki i okazy. Pracownicy Delta Optical przygotowali wcześniej bogate wyposażenie pracowni, które było dostępne dla wszystkich uczestników bez ograniczeń. W arsenale naszego mikroskopowego mini-laboratorium znalazły się mikroskopy biologiczne Delta Optical BioStage II, DO Genetic Pro Bino USB z kamerą, DO Evolution 100 Bino LED oraz DO Evolution 300 LED, a także mikroskopy stereoskopowe Delta Optical NTX-3C oraz DO SZ-450T i mikroskopy cyfrowe Delta Optical Smart 2MP i Celestron LCD, nie wspominając o akcesoriach mikroskopowych (wśród nich np. kamery, kondensory ciemnego pola, zestawy kontrastu fazowego i inne). Z wykorzystaniem powyższego sprzętu Młodzi Badacze przeprowadzili wciągające polowanie na mikroskopijne stworzenia mieszkające w kropli wody. W międzyczasie, na pracowni, z nieocenioną pomocą Młodych Badaczy został wykonany jeszcze jeden eksperyment, polegający na ekstrakcji żywych organizmów z nalotu pokrywającego kamień pochodzący z jeziora. Uzyskany w ten sposób materiał wzbogacił obserwacje organizmów wodnych. Wśród zaobserwowanych na ćwiczeniach okazów znaleźli się przedstawiciele pierwotniaków (z rodzaju Paramecium sp. oraz Amoeba sp.), wrotków (Rotifera sp.), wolnożyjących nicieni (Nematoda sp.) oraz drobnych stawonogów z rodzaju rozwielitek (Daphnia sp.), którzy żwawo umykali Młodym Badaczom z pola widzenia mikroskopu, nie będąc łatwym celem obserwacji. Zaobserwowaliśmy również bogatą grupę mniej mobilnych wodnych mikroorganizmów – glonów – a wśród nich fantazyjnie zbudowanych przedstawicieli okrzemek (Diatomae sp.). Te okazy były łatwiejszym celem do upolowania, co zostało uwiecznione przez Młodych Badaczy na ich pieczołowicie własnoręcznie wykonanych rysunkach. Bardziej zaawansowani biolodzy zarejestrowali również zdjęcia i filmy za pomocą udostępnionych kamer mikroskopowych. Po zakończeniu piątkowych obserwacji wszyscy udali się na kolację, aby po niej oddać się przyjemności obserwacji obiektów nieba razem z innymi uczestnikami AstroShow.









Sobotni, dość pochmurny poranek rozpoczął się od śniadania, a po nim nastąpił pokaz łazika marsjańskiego zbudowanego przez grupę konstruktorów z Politechniki Warszawskiej. Na sali wykładowej studenci-konstruktorzy przedstawili prezentację o powstaniu łazika i udziale w konkursie URC, a następnie na zewnątrz mogliśmy zobaczyć jak łazik radzi sobie w terenie. Młodzi Badacze zapewne chętnie wystrzeliliby od zaraz łazika na Marsa, aby poszukał dla nich żywych organizmów do badań pod mikroskopami.





Przed południem kontynuowaliśmy laboratoryjne zajęcia Letniej Szkoły Mikroskopii Optycznej. Młodzi Badacze, z małą pomocą dorosłych, wykonali własne preparaty na szkiełkach mikroskopowych. Na pierwszy ogień poszedł ziemniak, z którego bulwy wypreparowany został miąższ z pomocą zestawu narzędzi preparacyjnych DO Discovery, który następnie rozdrobniliśmy w moździerzu i zabarwiliśmy na szkiełku przedmiotowym jodyną za pomocą pipety Pasteura. Dzięki temu Młodzi Badacze zaobserwowali wykryte za pomocą roztworu jodu w jodku potasu wybarwione ziarna skrobi, czyli substancję zapasową z grupy polisacharydów. Podobną procedurę, lecz bez barwienia, powtórzyliśmy dla miąższu owocu pomidora. Na sporządzonych przez siebie z zaangażowaniem preparatach Młodzi Badacze zaobserwowali komórki z chromoplastami, zawierającymi ß-karoten, który jest substancją korzystnie wpływającą na funkcjonowanie wzroku i układu odpornościowego. Kolejnym eksperymentem była obserwacja skórki liścia spichrzowego cebuli. Na precyzyjnie wyciętym fragmencie skórki zbadaliśmy jak ułożone są względem siebie komórki oraz jak są zbudowane. Dzięki zastosowaniu barwienia jodyną udało się zobaczyć bardzo wyraźnie także jądro komórkowe. Ostatnim eksperymentem było wypreparowanie miąższu z owocu gruszy, w którym obserwowaliśmy sklereidy, czyli komórki kamienne, które pełnią funkcję tkanki wzmacniającej, a także są odpowiedzialne za charakterystyczne wrażenie ziarnistości podczas spożywania owoców gruszy. Z każdego eksperymentu Młodzi Badacze wykonali dokumentację w postaci odręcznego i odpowiednio opisanego rysunku. W międzyczasie uczestnicy obserwowali także próbki przyniesione poprzedniego dnia z wyprawy badawczej – również wykonując rysunki oraz rejestrując fotografie. W ferworze pracy, wszyscy poczuli się jak w prawdziwym laboratorium biologicznym. Podczas intensywnej mikroskopowej pracy z warzywami i owocami wszyscy bardzo zgłodnieli, w związku z tym udaliśmy się na obiad.







Po obiedzie przyszedł czas na ostatni blok zajęć mikroskopowych, poświęconych m. in. wykorzystaniu mikroskopów w dziedzinach innych niż biologia i life-science. Przeprowadziliśmy obserwacje rodem z laboratorium kryminalistycznego CSI: próbek pisma ręcznego i odcisków palców pod mikroskopem stereoskopowym NTX-3C z oświetlaczem typu „gęsia szyja”, analizę i porównanie włosów oraz sierści w świetle przechodzącym pod mikroskopami biologicznymi DO BioStage II oraz Genetic Pro Bino USB. Ponownie udaliśmy się na brzeg pobliskiego jeziora Bełdany, aby wykonać próbki piasku z plaży do obserwacji geologicznych pod mikroskopem w świetle przechodzącym. Próbki zostały utrwalone na szkiełkach z wykorzystaniem balsamu kanadyjskiego. Następnie w naszej Pracowni Mikroskopowej wykonaliśmy dla porównania próbki geologiczne z próbek piasku pochodzącego z miocenu. Uczestnicy zabrali utrwalone za pomocą balsamu kanadyjskiego próbki do domu na pamiątkę przeżytych wrażeń. Do uroczystej kolacji trwały obserwacje i wzajemne dziele się wrażeniami, a także ostatnie szlify prac zgłoszonych do udziału w konkursie. Początkujący amatorzy mikroskopii mogli indywidualnie porozmawiać z naszymi specjalistami z Działu Mikroskopii, aby zasięgnąć porady i uzyskać odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Po zmroku uczestnicy Letniej Szkoły Mikroskopii Optycznej udali się razem z innymi uczestnikami AstroShow na zgłębianie tajemnic nieba za pomocą teleskopów astronomicznych.



Zlot AstroShow i Letnia Szkoła Mikroskopii Optycznej zakończyły się w niedzielę o godzinie 10 na sali wykładowej. Przedstawiono krótkie podsumowanie oraz pokaz zdjęć, wyrażono wzajemną wdzięczność i podziękowania za mile spędzony czas, a wszystkie dzieci, które zgłosiły swoje prace do konkursu zostały nagrodzone. Przez okres trwania imprezy wszystkie prace były sukcesywnie umieszczane na wystawie zaaranżowanej przy wejściu do ośrodka, gdzie uczestnicy mogli podziwiać zdolności plastyczno-naukowe Młodych Badaczy. Dwoje rodziców otrzymało nagrody: za zdjęcia spod mikroskopu oraz za zdjęcia reportażowe. Uczestników pożegnała kierująca firmą Delta Optical Honorata Matosek.



Dziękujemy wszystkim uczestnikom Letniej Szkoły Mikroskopii Optycznej za zaangażowanie. Wierzymy, że nowoprzybyłe osoby podzielą pasję stałych uczestników i będą nam towarzyszyć przez kolejne edycje imprezy.











Serdecznie pozdrawiamy i zapraszamy, Zespół Delta Optical